Efekt Bilbao to fenomen społeczno-ekonomiczno-kulturowy, który powstał wraz z budynkiem Muzeum Guggenheima w Bilbao.

Nazwa pochodzi od miasta Bilbao w północnej Hiszpanii. W XX wieku było ono ważnym ośrodkiem przemysłowym, drugim pod względem znaczenia w Hiszpanii, ale upadek przemysłu metalurgicznego i stoczniowego doprowadził do wzrostu bezrobocia aż do poziomu 25%, a w konsekwencji do zmniejszenia rangi miasta.

Lokalne władze próbowały przeciwdziałać kryzysowi, zmieniając ośrodek przemysłowy w kulturalne centrum regionu, wykorzystując do tego architekturę współczesną. Kluczowe było znalezienie nowego pomysłu na miasto. W Bilbao powstawać zaczęły architektoniczne bryły projektowane przez gwiazdy architektury współczesnej, między innymi efektowne stacje nowej linii metra projektu Normana Fostera i kładka dla pieszych Santiago Calatravy.
Przełomowe znaczenie miała kolejna inwestycja, uznawana za jeden z najlepszych przykładów partnerstwa publiczno-porywatnego w historii współczesnej architektury. Ok. 1994 roku wizjonerski stararchitekt Frank Gehry zaprojektował tam Muzeum Guggenheima, które zmieniło to niepozorne miasto w światowe centrum sztuki współczesnej. Odtąd miasto zaczęło tętnić życiem i stało się centrum turystycznym - samo muzeum przyciąga rocznie milion turystów. Muzeum przyczyniło się zatem to powstania wielu nowych miejsc pracy w sektorze usług, od noclegów po restauracje, co wzbogaciło gospodarkę miasta. Dzięki tej zmianie, która wywołała spektakularny efekt, powstał nowy fenomen społeczny nazwany Efektem Bilbao.

Efekt Bilbao - czy naprawdę działa?

W latach 90. XX wieku i w XXI wieku wiele miast próbowało powtórzyć ten sukces, jednak bez powodzenia. Wiele instytucji, takich jak National Centre for Popular Music w brytyjskim Sheffield po początkowym okresie popularności szybko przestały przyciągać tłumy. Wśród inwestycji, które miały powtórzyć efekt Bilbao, były m.in. Saadiyat Island w Abu Zabi; West Kowloon Cultural District w Hong Kongu; podobne nadzieje wiązano z warszawskim Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Krytycy zauważają, że sukces przedsięwzięcia nie zależał od realizacji pojedynczych, efektownych brył, ale konsekwentnej polityki władz miasta. W Bilbao nie tylko powstały nowe ikony architektury. W mieście przeprowadzono także szereg kompleksowych zmian - m.in. poddano rewitalizacji podupadającą dzielnicę przemysłową; zadbano o zabytki starego miasta; usprawniono system transportu miejskiego (dwie linie metra) i system oczyszczania, w mieście powstały park technologiczny .

Zobacz też:

Stararchitekt
Ikona architektury
Historia zawodu architekta
boosteryzm
„wow factor” w architekturze współczesnej